Кызыт руш историк-влак веле огыл, Марий Элысе историк-влакат летописец Нестор Киевскийын «Повесть временных лет» пашаштыже палемдыме «меря» калыкым посна калык семын умылат да студент-шамычланат тыгак туныктат. Южо «деятельже» эсогыл «меряне» малдалеш. Но тиде чын огыл. Вет «меря» мутшо «мірї» мут гыч лектын. Лач тиде версийымак МарГУ-н профессоржо, наука доктор И.Г.Иванов пеҥгыдемден умылтарен.

Луымшо курымышто марий-влак шкеныштым лач мірї манын лÿмденыт. Туге гынат историк-влак тиде йодыш шотышто 1960-шо ийлаште Йошкар-Олаште лÿмынак эсогыл тÿнямбал конференцийым эртареныт. Кужу жап ÿчашеныт. Но садак ик ойыш шуын огытыл. Кажне шанчыеҥ шкенжым чынлан шотлен.

Южышт ойленыт, пуйто марий ден меря ик калыкак улыт, а южышт ÿшандараш тöченыт, пуйто нине йöршеш вес калык улыт.

Проблемым келгынрак шымлаш гын, коеш: вашмут ÿмбалнак кия. Пылыш дене колыштмо годым вигак шокта: «меря» ден «мірї» (Киров да Угарман областьласе марий-влак кызытат шкеныштым лач тыге лÿмдат) ик семын йоҥгат. Адакшым ожнысо руш да вес элласе шанчыеҥ-влакат меря ден марийым ик калыкланак шотленыт. Теве финн кугу ученый А.Кастрен меря ден марий калыкым ик калыклан шотлен возен коден. А руш кугу учёный В.Н.Татищев 18-ше курымышто савыкталт лекше «История Российская» монографийыштыже возен: «Что же он (т.е. Нестор Киевский, автор «Повести временных лет») меря, мордву, мещеру и черемису за разные языки полагает. То его название того языка знаменования имян, ибо мордва и черемиса сами зовутся мари. А русские, испортя, назвали меря, и они все одного языка суть, разве малая разница в наречии по разности пределов...».

Такшым Татищев изишак йоҥылыш лийын. Молан манаш гын мордва ден марий тÿрлö калык улыт. Но Татищев финн-угор улыт маннеже улмаш докан. Сандене йоҥылышыжо Несторын гай кугу огыл. А Нестор шке йоҥылышыжлан кöра пÿтынь марий калыкын историйжым луген пытарен. Сандене шкенан историйна нерген пÿтынь тÿнямбал сообществылан чыным доказатлаш моткоч неле. Но ме, марий-влак, саде чыным садак палышаш улына.

Автор: Александр Петров, марий историк, философ.

Вес гана «Историй кузе шочеш?» теме дене палдарена.

• Ме марий улына: Эртыме корнына лугалтын,
  но ме чыным палышаш улына!