Историй гыч коеш, болгар-влак хазар-шамыч деч шылын, кызытсе Озаҥ кундемыш толыныт гынат, садак нунылан луымшо курым мучаш марте хазар-влаклан йозакым тÿлашышт логалын. Лач тыге «сармас» шомак 950-ше ийлаште Иосиф лÿман хазар каган деке шуын. Тудыжо шке серышыштыже испан еврей Хасдай ибн Шафрутлан увертарен: тудын кид йымалныже моло калык дене пырля «ц-р-м-с» (сармас) калыкат уло да йозакым тÿла.

Кызытсе Москосо южо историк ойла, пуйто черемис – тиде марий калыкын чын лÿмжö. Но тиде чылт тыгежак огыл, молан манаш гын, болгар-влакын тÿҥал пуымыштлан кöра тунам марийым гына огыл, мордвамат, чувашымат «сармас» маныныт! Икманаш, сармас але черемис мут калык лÿмдыш веле. Саде мут волжский финн-влакын шке лÿмышт огыл, а болгар-влаклан кöра йоҥылыш лач тушкалтен пуымо.

Х курым кыдалне кызытсе марий кундемыш рус ден славян-влак утыр шыҥен пураш тÿҥалыныт. Тыге 965 ийыште Киевский Русьын кугу князьше Святослав Игоревичын вуйлатыме тале дружина болгар-влакын рÿдö олаштым, Булгарым, руалта. Лач тиде жап гыч тыште илыше марий-влакым болгар-влакын умылтарымышт почеш Киевский Русьышто илыше калык-влак «сармас», а варажым «черемис» манаш тўналыныт. Тыге 1917 ий марте, латкум курымым, марий-влак пÿтынь тÿня мучко йоҥылыш тушкалтен пуымо лÿмдыш мутым нумалыныт. Тыгодымак марий шкенжым нигунамат черемис манын огыл да огеш ман. Молан манаш гын тудын шкенжын лÿмжö уло – марий!

Автор: Александр Петров, марий историк, философ.

• Ме марий улына: Эртыме корнына лугалтын,
  но ме чыным палышаш улына!

Икымше лаштыкыш пöртылаш>>>