«Чӱкшӧ курыкын унаже – «Саскавий»

Марий Эл Республикын ик эн кӱкшӧ верже – Чӱкшӧ курык. Тудо Морко районышто верланен, Кужэҥер район воктенрак. Тораште огыл, Кужэҥер кундемыштыже, «Каменная гора» тӱҥалеш. Нине курык Юл-Виче увалын кӱкшакажлан шотлалтыт. Чӱкшӧ курык 279 метран. Тудын йыр пӱртӱс моткоч сылне, «марий швецарий» эше манылдат. Пӱртӱсын моторлыкшо дене куанаш да верысе калык дене вашлийын мутланаш «Саскавий» марий ӱдырамаш ушем 28 майыште Морко велыш лектын кошто. Тидлан чолга марий пӧръеҥ, социальный страхований аланыште тыршыше Юрий Петров кумылаҥдыш да «Чӱкшӧ курыкын унаже – «Саскавий» вашлиймаш программым темлыш.

Йошкар-Ола гыч корным таптыше уна-влак – «Саскавий» ушемын чолга ӱдырамашыже-влак – Пумор ялыш эн ончычак пурышт, поэт Валентин Колумблан шогалтыме памятник деке пеледышым пыштышт. Палемдыман, тиде памятникым вес чолга марий пöръеҥ Вячеслав Александров Зинаида пелашыж дене, верысе калыкым да моло еҥымат тарватен, кугыжаныш кучемын омсашкыжат тÿкален-тÿкален шогалтеныт.

Вара кужу корныш лекше-влак Морко посёлко гоч Кугу Шоръял могырыш кудальыч. Шӱгарлашке пурышт. Тушто нуным Алик Егоров вашлие. Алик Данилович шӱгарлаште арулыкым эскера. Теве ты верыште кумалме пöртым, кӱртньö капкам ыштеныт, сарыште лийше еҥ-влакын лӱмыштым возыман стеллым келыштареныт, ынде печым печат. Икманаш, верысе шӱгарлам арун кучат.

Кугу Шоръялыште калык дене мутланымаш посна беседкыште лие. Тиде беседкат тыглай шочын огыл. Юрий Захарович шочмо суртшо воктене тудым чоҥен. Шонымашыже: ялышке толмо еда верысе калык дене лач тыште вашлийын мутланен шинчаш. Тиде леведыш калыкым пырля ушышаш.

Ты гана мутланен шинчаш шуко ыш логал – вес вере вучат. Корным Чÿкшö курыкыш такыртышна. А тушто адак пайрем! Йырым-йырысе яллла гыч изижат, кугужат курыкыш куржын кÿзымаште таҥасаш толыныт. Теве кушто Марий кундемын эн патырже-влак илат!

Чÿкшö пайремым эртарыме нерген Геннадий Савельевич Григорьев ден Юрий Васильевич Никитин шонен пыштеныт. Ынде куржталаш мÿшкыран, изи йочан ÿдырамаш-влакат, чот шоҥгыжат ямде улыт. Тений эн изи икшыве ныл ияш Коля Михайлов лийын, эн кугу ийготан, 75 ияш, - Галина Васильевна Кузьмина. Ты гана чыланат 2500 метрым куржын кÿзеныт.

Спорт таҥасымаш годым «Кушна мланде» ансамбль кумылым нöлтен. «Саскавий» погынышо-влакым пайрем дене саламлен, вес ганат толаш да ынде моло дене пырля кÿкшö курыкыш куржын кÿзаш манын тыланен, пушеҥгыш тасма-влакым кылден.

Умбакыже нуным Малиновка, Чÿкшö ял-влак вученыт. Малиновкышто шымлызе Валериан Васильев-Ӱпымарийын пöртшö лийын. Тудо тачат уло. Тыштак «Марий памаш» ансамбльым вуйлатыше Мария Соловьёван йоча пагытше эртен. А кызыт ялыште кок еҥ гына ила.

Тошнур ялыште Кугу Ачамланде сарыш тышеч кайыше-влаклан стеллым шогалтеныт. Тушто герой-влакын лÿмыштым возымо. Тиде стеллымат калык шогалтен.

Тыгерак, «Саскавий» ушем Морко посёлкым лекмаште улшо Кугу Ачамланде сарыште лийше-влаклан ыштыме стеле воктекат пеледышым пыштен, Йошкар-Олашке корным кучыш. Кечым кас вашталтен, йÿдат шуэш. Поро, волгыдо шонымаш да шке кундем, калык верч кугешнымаш кумыл дене мöҥган-мöҥгышкö пöртылна, шуко оҥайым ужна, верысе калык чонышкат тулым пыштен кодышна манын, ÿшаныме шуэш.

Автор: Эльвира Куклина.

• Союз женщин мари "Саскавий"
• "Саскавий" марий ӱдырамаш ушем