Ме марий улына: Кум богатырь

Российлан негызым пыштыше калык-влак коклаште финн-угор тукымын изи огыл верым налын шогымыжо Васнецовын «Кум богатырь» радынаж гочат коеш. Тудым ме чыланат сайын палена, ик гана веле огыл шымлен онченна. Тушто кöмыт улыт? – Добрыня Никитич, Илья Муромец да Алёша Попович. Кумытынат Русьын сарзыже улыт. А могай калык гыч лектыныт. Добрыня Никитич – Владимир Красное Солнышко князьын чӱчӱжö. Тудо пеле славянин, пеле рус. Илья Муромец – мурома калыкын эргыже. Мурома калык гыч лектын, финн-угор тукым. Алёша Попович – Ростов Великий ола гыч, руш попын эргыже.

Радынаште могай жапым ончыктымо? Добрыня Никитич 11-12 курымышто илен. Но тунам Алёша Попович марий калыкын чоҥымо Ростов олаштыже руш поп-миссионерын ешыштыже шочын кертын мо? Чынрак йодышым шындаш гын, тунам Ростовышто руш поп-миссионер-шамыч лийыныт мо? Уке манашат лиеш. Но трук иктаж поп-миссионер лӱдын огыл да тӱвыт йот калык коклаш шкет миен пурен. Тыге ончаш гын, очыни, лийыныт манаш шотлан толеш. Лач тыгай ешыште ончыклык кугу богатырь шочын кертын.

Ынде Илья Муромец шотышто рашрак ончалына. Мурома калык тунам эше пӱтынек славян ден рус калык коклаште варналт пытен огыл, сандене Илья Муромец Муром ола воктенсе Карачарово мурома селаште шочын кертын. Такшым селаште огыл, а ялыште шочын. Молан ялыште? А селаште вет черке лийшаш. А тунам саде кундемыште нимогай черкат лийын кертын огыл. Адакшым Илья Муромец тунам руш кресаньыкын ешыштыже огыл, а угро-финн калыкыш пурышо мурома кресаньыкын ешыштыже веле шочын кертын. Молан манаш гын, тунам саде кундемыште руш кресаньык-влак эше илен огытыл. Руш-влак кокла гыч тушто лач сарзе ден поп-миссионер-шамыч гына лийын кертыныт.

Элнан эртыме корныштыжо эше пеш шуко шымлыдыме чыр уло. Тудым шокшым кергалтенак шымлаш кӱлеш.

Автор: Александр Петров, марий историк, философ.