Оҥай еҥ: Марий ӱдыр – шеф-повар (фото, рецепт)

Алёна Петрова (Ямакаева) Мишкан районысо Тымбай ялыште шуко икшыван ешыште шочын-кушкын. 8 класс деч вара Пӱрӧ оласе Кооперативный училищыш тунемаш пурен. Студент пагытыште Москошто практикым эртен, «Башкирский кухньо» рестораныште пашам ыштен.

Училище деч вара марлан лектын да ешыж дене Елабуга олаште илаш тӱҥалын. Кок эрге шочын. Икшыве-влак изирак улмышт годым йочасадыште кугурак поварлан пашам ыштен. Вара Елабуга олаштак «Гелон» рестораныште тыршен. Тудо жапыште кокымшо эргыжлан инвалидностьым пуэныт. Эргыжым эмлаш Алёна Озаҥ олашкат ик гана огыл миен, Москошкат коштыктен. Но пашам ыштымыжым чарнен огыл, кечывалым йоча дене шинчен, йӱдым пашашке коштын. Тиде пелашыжлан келшен огыл, эше арака еш илышым локтылын, сандене самырык ӱдырамаш, кок йоча дене, пелашыж деч ойырлен да, кум пӧлеман у пачерым ужален, Пӱрӧ олашке илаш куснен. Тушто посна пӧртым налын.

Тунам кугурак эргыже 5-ше классыште тунемын, изиракше 6 ияш лийын. Инвалид йоча дене ӱдырамашым нигушко пашашке налын огытыл. Чот неле пагыт лийын: окса уке, кугу эргым туныктыман, изижлан эре эмым налман.

Тыге Алёна, шуко шонымеке, вискалымеке, изирак эргыжым жаплан интернат-пӧртыш пуа, а шкеже, кугурак эргыж дене, йӱдвелыш пашам кычал кая. Шуко вере пашам ыштен, еҥ денат илен коштын. Отпуск жапыште интернатыш, изи эргыж деке вашкен. Ава чон кунам шке шочшыжым ужде чыта?

Вара Ханты-Манси автономий округысо Нягань олашке логалеш, «Разгуляй» кафеште шке профессийже дене пашам муэш. Туштак вес пӧръеҥым вашлиеш, ешым чумыра, «Восточный кухньо», «Английский кухньо» кафелаште, рестораныште пашам ышта.

Илаш вер лекмеке, пелашыже да кугу эргыж дене интернатыш толеш, изирак эргыжым налын кая. Тыге у еш кок пачашан пу пӧртыштӧ пелашыжын пачерыштыже илаш тӱҥалеш. А ончылно нуным куан увер вучен: тоштемше пӧрт гыч илыше-влакым вес вере кусареныт. Тыге, 2009 ийыште кеҥежым Алена ешыж дене у пӧртыш, кум пӧлеман пачерыш, илаш кусна.

Инвалид йочалан нянькым тарла, а шкеже вахта дене пашашке кошташ тӱҥалеш. Ик организацийыште ончыч поварлан пашам ышта, вара тудлан столовыйым вуйлаташ ӱшанат. Ик жап гыч, илыш ситуацийлан кӧра, кочмывер гыч кая да комендантлан пашашке пура. Тыгодымак йӱдым да каныш кечылаште рестораныште тырша.

Алёнан кугу эргыже, армий гыч пӧртылмеке, йӱдвелыштак Нефтяной техникумым тунемын лектеш, « Мастер по буровым установкам» специальность дене дипломым налеш да кызыт пашам ышта.

Алёна ешыж дене Бирскыште пӧртым чоҥаш тӱҥалын. Изирак эргыже 21 ийым темен. Тудо нимом ок кутыро гынат, шинчаончалтышыж дене аважым тыге шыматен мошта. А аваже тудлан эн йӧратыме да тамле кочкышыжым гына ямдыла.

Алёналан, очыни, повар лияш пӱртӱсак пурен. Пырля пашам ыштыше коллегыже-влак тудын нерген лач тыге ойлат. Тудын кидыштыже кӱчымӧ пареҥге пеледышыш савырнен кертеш, тамле тортым але салатым ышта гын, парням нулен-нулен кочкат, а тудын погымо ӱстелторышкыже шинчат гын, шеф-поварын ямдылыме кочкышыжым ончен, шинчат шарла…

Тора ӱдвелыште марий ӱдыр шке пиалжым вашлийын да илышыште шке вержым муын. Москошто практикыште улмыж годым тудым рестораныште пашашке кодынешт улмаш, варарак пырля тунемме йолташыже-влак ик гана огыл теҥыз воктеке пашам ышташ ӱжыныт, комендантлан пашаш пурымекыжат, ончычсо ресторан ден кафе-влак гыч чӱчкыдын йыҥгыртеныт. Но…

Эмганен вияҥше икшывым ончышо ава кужу жап кок вере пашам ыштен. Шукерте огыл гына тудо уэш чонлан келшыше сомылжым шукташ тӱҥалын. Ик ӱдырамаш тудым шке кафешкыже ӱжаш пел ий кычалын да муын. Пашаже илыме верже деч тора огыл, каныш кечыжат уло. А тыгай годым, поснак кеҥежым да шыжым, Алёна пӱртӱсыш лекташ йӧрата, турнявочыжым (клюквам), поҥгым пога. Самырыкше годым эше кидпашам ышташ йӧратен: пидын, марий тувырым тӱрлен. Кызыт ынде тыгай сомыллан жапше уке.

Шочмо вер деч тораште родо-шочшыжо да йолташыже-влак дене южгунам пырля погынат, шочмо кечым, моло пайремым эртарат. А нуно тушто ситышын улыт. Вет весела кумылан да поро чонан ӱдырамаш тора йӱдвелыште шуко родо-шочшыжлан да йолташыжлан корным почын да кызытат нунылан ӱшанле эҥертыш лийын кодеш. Мыняр еҥым тудо шке пачерыштыже унам ыштен, йодшо айдемылан полыш кидым шуялташ эреак ямде.
7 ияш ача деч посна кодшо, пиалан ешым чоҥашлан шуко неле-йӧсым чытен лекше, илышыште шке вий дене верым мушо айдеме гына, очыни, вес еҥым умылен мошта. Мемнан Алёнана лач тыгай.

Кызыт уремыште шошо. Кужу теле деч вара айдемын кап-кылже нойымым шижеш. Тыгай жапыште таза лияшлан витаминан кочкыш моткоч кӱлешан. Тиде амал дене шеф-повар Алёна пайдале рецепт-влакым темла да кажнылан пеҥгыде тазалыкым тылана.

Шеф-повар дечын рецепт-влак (чыла рецепт денат кочкышым ыштен онченам, моткоч тамле – авт.):

Экзотике запеканке

100 г цветной ковышта, 100 г брокколи, 100 г брюсельский ковышта, 100 г ужар фасоль – чыла пырля пыштет да шинчалан вӱдыштӧ 8-10 минут шолтет. Вара дуршлагыш опталын, вӱдшым йоктарет.
200 г шӧрыш 4 муным пыштет да лугет. Тушко тамле болгарский пурысым кужакан пӱчкеден пыштет, шолтымо пакчасаскам опталат, шинчалтет, пурысым ешарет да келге противеньыш опталат. ӱмбакыже тёрко гоч сырым нӱжен пыштет. 20-25 минутлан шокшо духовкыш шындет. Пеш тамле запеканка лиеш.
Тушко эше чывын ош шылжым, колым, креветкым ешараш лиеш. Тыге чыве шылан, кол дене але креветке дене запеканке лиеш.

Французский салат

Свежа йошкарушменым, кешырым, ковыштам, болгарский пурысым, киярым, помидорым, «Салями» колбасам вичкыжын пӱчкедет да кугу тарелкаш йырым-йыр кажныжым посна оптен лектат. ӱмбакыже тыгыдемдыме грецкий пӱкшым, ончылгоч шокшо вӱдеш нӧртымо изюмым шавет да соусым оптен лектат. А соуслан оливким, ужар шоганым, укропым да чеснокым блендер дене тыгыдемдет. Салатым ужар шоган але укроп да оливки дене сӧрастараш лиеш.

Солянке

Холодильникыштыда кодшо колбаса (3-4 тӱрло лиеш гын, сайрак), сӧсна але чыве шыл уло гын, чыла падыштыза да кастрюльыш пыштен тушитлыза. Шыл ямде лиймеке, тушко шоганым, шинчалтыме киярым ешарыза да 5 мин. пырля эше тушитлыза. Вара лемым пыштыза да 10 мин. шолтыза. Ямде солянкыш маслиным, ужар шоганым але укрокым пӱчкеден пыштыза, лимонын сокшым ешарыза. Тыгай солянкым ӱмбал дене кочкаш пеш тамле. Перкан лийже!

Автор: Алевтина Кузнецова.