Самырык композитор, дирижёр, туныктышо Григорий Архипов деке йыҥгыртымеке, трубкаште яндар марий йылме дене пелештен вашлийыч. А вет пытартыш жапыште оласе ялт марий ешыште чӱчкыдын шочмо йылмыштым мондышо йоча-влак кушкыт але оласе марий интеллигенцийым налаш: кӧн гала икшывыже марла сайын мутланен мошта, возымо, лудмо нерген мутым огынат лук. Тыгайжым парня дене шотлаш лиеш. Да, амалжат шуко. Теве Григорий талантан ешыште гына огыл, а эше шке тукым-вожшым пагалыше ешыште шочын-кушкын.

Самырыкъеҥын ойлымыжла, молан шке деч шке вожылаш? «Тыге лектеш: эрдене кынелын, воштончышыш ончалат да шкендычым от пале», - шыргыжеш Григорий. Тыйын вӱрет марий гын, молан тудым шылташ? Вет шукыж годым марий улметым чурийыштетак возен шындыме. «А ме ешыште рушла ойлаш тӱҥалына гын, ачам вигак «мом адак суасла мутланеда» манын тӧрлата», - рашемда самырык пӧръеҥ.

Тудын аваже - кумдан палыме композитор, «Алдиар» марий оперын авторже Эллина Архипова, ачаже - тыгаяк кумдан палыме опер мурызо, Марий Элын сулло артистше Вячеслав Созонов.

Яныш шольыж дене Гриша изиж годым чӱчкыдынак кова-кочаж деке Совет район Кукмарийышке (ачаж могырым, аваже - Медведево район гыч) унала коштын – тушто, мутат уке, эреак марла ойленыт. Президент школ-интернатыштат тунеммыж годым марий йоча-влак дене марла кутырен. Нуно марий йылмым предмет семын тунемыныт. А тора Петрозаводскыш (Карел Республик) кугыжаныш консерварторийыш тунемаш кайымекеже, Григорийын ик гана веле огыл марла пелештен колтымыжо шуын. Тунам тудо мӧҥгыжӧ ача-аваж деке йыҥгыртен, чон йодмыжым луштарен. Да тачат усталык шӱлышан самырык пӧръеҥ аважлан телефон дене sms-ым марла сера.

«Илышыштет марий улмет шотышто мыскылмашым шижын отыл» йодмемлан, Григорий ӱмбакем ӧрынрак ончале. «Уке. Тыгай дене ваштӱкнаш логалеш гын, вашмутат тура лиеш ыле», - пеҥгыдын пелештыш тудо. Вара шонен, радамлен ешарыш: «Чынже дене, кунам марий еҥ марий улмыж деч вожылеш? Кунам культур, уш-акыл, вий-куат дене начаррак улмыжым шижеш. Тугеже мыланнат илыш деч вараш кодман огыл, тунемаш кӱлеш. А тукым да йӱла дене кылым йомдарыман огыл. Чыла тиде сур тӱшкаште ойыртемалташ полша. Теве марий куштымашым налаш. Могай тушто сымысытарыше вий! Тыглай илышыште ме шоналтенат огына шукто, а вот Карелийыште «Марий Эл» ансамбльын марла тавалтымыжым ужмеке, ӱп копыж-ж-ж шогалын. Петрозаводскышто тунемме годымак марла кушташ тунемна, вет йолташна Татьяна Ямбердован марий йӱла дене диплом пашажым аралаш полшаш кӱлын».

Самырык композитор марий семыште кугу вий ден ныжылгылыкын вашушнымыштым шижеш. Тыге пытартыш жапыште Григорий Архипов марий музыкылан утларак кугу тӱткышым ойыраш тӱҥалын. Мутлан, тений М.Шкетан лӱмеш Марий кугыжаныш драме театрыште «Шкетан» (Г.Гордеев) у спектакльлан семым келыштарен. Э.Сапаевын «Акпатыр» опержым дирижироватлымылан «Театральный Йошкар-Ола» фестивальын «Дебют» номинацийыштыже (2012 ий) сеҥышышке лектын.

Шкеже Яков ден Андрей Эшпаймытын пашаштым чот акла, а музыжлан аважым - Эллина Архиповам - шотла. Усталык шӱлышан айдемым тыгак Иван Ямбердовын сӱретше-влак илыш нерген шонкалаш таратат.

Кузе вара таче тӱрлӧ шӧрынан илышыште шочмо йылмым арален кодаш? Григорий дене мутланен шинчыме годым мучаште адак тиде йодышышкак пӧртылна. Чынак, рецептше моткоч тыглай, раш: ешыште шочмо йылме дене мутланаш, школышто тиде йылмым тунемаш, а ялыште илышым ворандарен колташ. «Тек лийышт мемнан марий телевидений, марий оркестр, тек шочышт да кушкышт марий писатель, музыкант, драматург, сӱретче да моло талантан еҥ. Чыла тидым шуараш тек ӱшанле эҥертыш лиеш», - тылана марий чонан еҥ. Тудын Юлия пелашыже марий огыл гынат, икшывыже-влак марий йылмым, тӱвырам, йӱлам палаш тӱҥалыт манын ӱшандара И. Палантай лӱмеш тӱвыра да сымыктыш колледжын туныктышыжо, Э. Сапаев лӱмеш опер да балет марий театрын дирижёржо Григорий Архипов.

• Григорий Архиповын биографийже (рушла)